03 Sıfatlar; iyelik ve işaret zamirleri
Sıfatlar; iyelik ve işaret zamirleri
1.-) İtalyanca sıfatlar ismin cinsiyeti ve sayısı ile birlikte değerlendirilmelidir.
Eğer isim eril tekilse, sıfatta eril tekil olmalıdır,
Eğer isim dişil tekilse, sıfatta dişil tekil olmalıdır,
Sıfatlar bu nedenle formlarını buna göre değiştirirler. Ancak bir sıfatın bir sözlükte veya bir dil bilgisinde listelenmesi durumunda, bunun eril tekil biçimde verildiğini unutmayın. Eril tekil olarak, çoğu İtalyan sıfat -o veya -e ile sona erer:
| italiano | italyan |
| nuovo | yeni |
| francese | Fransız |
| grande | büyük |
2.-) -o ile biten sıfatların dört farklı biçimi vardır: -o eril tekil (italiano) için, -a dişil tekil (italiana) için, -i, eril çoğul için (italiani) ve -e, dişil çoğul için (italiane):
| masculine singular | | masculine plural | |
| l’arbitro italiano | İtalyan hakem | gli arbitri italiani | İtalyan hakemler |
| lo stadio nuovo | yeni stadyum | gli stadi nuovi | yeni stadyumlar |
| feminine singular | | feminine plural | |
| la cameriera italiana | İtalyan garson | le cameriere italiane | İtalyan garsonlar |
| la casa nuova | yeni ev | le case nuove | yeni evler |
3.-) -e ile biten sıfatların sadece iki biçimi vardır: -e eril ve dişil tekil (francese) ve -i eril ve dişil çoğul (francesi) için. -e ile biten sıfatlar da eril ve dişil biçim arasında hiçbir fark yoktur:
| masculine singular | | masculine plural | |
| l’arbitro francese | Fransız hakem | gli arbitri francesi | Fransız hakemler |
| lo stadio grande | büyük stadyum | gli stadi grandi | büyük stadyumlar |
| feminine singular | | feminine plural | |
| la cameriera francese | Fransız garson | le cameriere francesi | Fransız garsonlar |
| la casa grande | büyük ev | le case grandi | büyük evler |
4.-) Bazı sıfatlar -a ile biter, örneğin:
| ottimista | iyimser |
| pacifista | barışsever |
| belga | Belçikalı |
| entusiasta | hevesli |
| idiota | aptalca |
Bu sıfatların üç şekli vardır: -a eril ve dişil tekil (ottimista), -i eril çoğul için (ottimisti) ve -e dişil çoğul için (ottimiste). Dolayısıyla eril ve dişil tekil için tek bir form var:
| maschile singolare | | maschile plurale | |
| il corteo [ms] pacifista | savaş aleyhtarı miting | i cortei [mp] pacifisti | savaş aleyhtarı mitingler |
| il ragazzo [ms] belga | Belçikalı erkek çocuk | i ragazzi [mp] belgi | Belçikalı erkek çocuklar |
| femminile singolare | | femminile plurale | |
| l’idea [fs] pacifista | savaş aleyhtarı fikir | le idee [fp] pacifiste | savaş aleyhtarı fikirler |
| la ragazza [fs] belga | Belçikalı kız çocuk | le ragazze [fp] belghe* | Belçikalı kız çocuklar |
* Sıfat belga, gördüğümüz gibi, g‘nin sert sesini dişil çoğulluğunda h (belghe) ekleyerek korur; ancak eril çoğul (belgi) sesi değişir.
5.-) Bazı değiştirilemez sıfatlar da vardır, örn. blu (koyu mavi), rosa (pembe), dispari (tek), pari (çift), bunlar değişmez.
| il vestito rosa | pembe kıyafet / elbise / takım elbise |
| la penna blu | mavi kalem |
| i numeri dispari | tek numaralar |
| le pagine pari | çift sayfalar |
6.-) -co ve -go ile biten sıfatların çoğullarını yazarken dikkatli olun. Eril formlar için, c ve g‘nin sert sesini tutabilir ve h (-chi, -ghi) eklenebilir veya c ve g sesini çoğul olarak değiştirebilecek sabit bir kural yoktur (-ci, -gi). Dişil çoğul formlar her zaman c ve g‘nin sert sesini korumak için h (-che, -ghe) eklenir. Şüpheniz varsa, bir sözlüğü kontrol edin; bu tür çoğulları hatırlamanın en iyi yolu pratik yapmaktır:
| maschile singolare | maschile plurale | femminile singolare | femminile plurale | |
| greco | greci | greca | greche | Yunan |
| pratico | pratici | pratica | pratiche | pratik |
| pubblico | pubblici | pubblica | pubbliche | halka açık |
| ricco | ricchi | ricca | ricche | zengin |
| fresco | freschi | fresca | fresche | taze |
| largo | larghi | larga | larghe | geniş |
Sıfat belga, gördüğümüz gibi, g‘nin sert sesini dişil çoğulluğunda h (belghe) ekleyerek korur; ancak eril çoğul (belgi) sesi değişir.
7.-) Örneklerde görülebileceği gibi, sıfat, değinilen isimden sonra gelir ve (değiştirilemezse) isim ile cinsiyet ve sayı bakımından uyuşmalıdır. Aynı zamanda, bir fiil gibi başka bir kelime ile kendisinden ayrılmış olsa dahi, isim, cinsiyet ve sayı arasında uygunluk olmalıdır:
| Lorenzo è italiano. |
| Lorenzo İtalyan. |
| Lorenzo e Vittorio sono italiani. |
| Lorenzo ve Vittorio İtalyanlar. |
| Anna è italiana. |
| Anna İtalyan. |
| Anna e Claudia sono italiane. |
| Anna ve Claudia İtalyanlar. |
Sıfat, cinsiyet bakımından farklı olan iki veya daha fazla ismi belirttiğinde, eril çoğuldur:
| Lorenzo, Anna e Claudia sono italiani. |
| Lorenzo, Anna ve Claudia İtalyanlar. |
| Sabine e Kurt sono tedeschi. |
| Sabine ve Kurt Almanlar. |
| Il computer e la stampante sono nuovi. |
| Bilgisayar ve yazıcı yeni. |
| Il bagno e la cucina sono piccoli. |
| Banyo ve mutfak küçük. |
| I pantaloni e la camicia sono nuovi. |
| Pantolon ve gömlek yeni. |
8.-) Bazı durumlarda, sıfat, atıfta bulunduğu ismin önüne gelebilir.Sıfat ismin önüne geldiğinde, bu örneklerde olduğu gibi ismin anlamı farklılaşır:
| un vecchio amico | eski bir [yani uzun süredir] arkadaş |
| un amico vecchio | yaşlı / yaşlı bir arkadaşım yani; [yaşlı bir arkadaşım] |
| la povera donna | yoksul [yani. talihsiz] kadın |
| la donna povera | fakir kadın [yani; onun parası yok] |
9.-) İşaret sıfatları questo (bu) ve quello (o), İngilizcedeki gibi, daima atıfta bulunulan isimden önce gelirler:
| masculine singular | | masculine plural | |
| questo ragazzo | bu oğlan | questi ragazzi | bu oğlanlar |
| quel* ragazzo | o oğlan | quei* ragazzi | o oğlanlar |
| feminine singular | | feminine plural | |
| questa ragazza | bu kız | queste ragazze | bu kızlar |
| quella* ragazza | o kız | quelle* ragazze | o kızlar |
10.-) Sıfatlar quello ve bello‘nun formları (güzel / yakışıklı / hoş / iyi), belirli artikel ile aynı şekilde değişir. Paragraflarda, belirli artikele karşılık gelen formlarıyla aşağıda verilmiştir:
| | | Singular | | Plural |
| Masculine | il | quel/bel | i | quei/bei |
| | lo | quello/bello | gli | quegli/begli |
| | l’ | quell’/bell’ | gli | quegli/begli |
| Feminine | la | quella/bella | le | quelle/belle |
| | l’ | quell’/bell’* | le | quelle/belle |
Dişil tekil biçim bell’ nadiren kullanılır ve bella bir sesli harf öncesinde bile tercih edilir.
| masculine singular | | masculine plural | |
| quel film | bu film | bei film | güzel filmler |
| bello spettacolo | güzel şov | quegli spettacoli | o gösteriler |
| quell’esempio | bu örnek | begli esempi | güzel örnekler |
| quel bel film | bu güzel film | quei bei film | o güzel filmler |
| feminine singular | | feminine plural | |
| quella canzone | o şarkı | belle canzoni | güzel şarkılar |
| bella esperienza | güzel deneyim | quelle esperienze | o deneyimler |
bello ismin ardından geliyorsa tam form kullanılır: lo spettacolo è bello, un’esperienza bella e interessante, vb.
11.-) buono (iyi) sıfatının formları, tekil bir ismin önünde kullanıldığında, belirsiz tanımlıkla aynı şekilde değişir:
| | | Singular |
| Masculine | (un) | buon |
| | (uno) | buono |
| Feminine | (un’) | buon’/buona* |
| | (una) | buona |
Günümüzde buona biçimi tercih edilmiştir.
| masculine singular | |
| buon libro | iyi kitap |
| buon amico | iyi arkadaş |
| buon caffè | iyi kahve |
| buono studente | iyi öğrenci |
| feminine singular | |
| buona idea | iyi fikir |
| buona esperienza | iyi deneyim |
| buona memoria | güzel anı |
buono, ismin ardından gelirse tam formun kullanıldığını unutmayın: questo libro è buono, il caffè è buono, vb.
12.-) grande sıfatı (büyük / harika), ismin öncesinde kullanıldığında, değişmeyen formda gran veya bazı ifadelerde grand‘a değişebilir; günümüzde, tam form grande, çoğu durumda tercih edilir:
| grande musicista | gran musicista | harika müzisyen |
| grande film | gran film | harika film |
| grande casa | gran casa | büyük ev |
| | Gran Bretagna | Büyük Britanya |
| grande amico | [sometimes] grand’amico/gran amico | harika arkadaş |
| grande idea | [sometimes] grand’idea/gran idea | iyi fikir |
| [sometimes] grande uomo | grand’uomo | büyük adam |
Çoğul isimlerden önce, grande nin düzenli olduğunu unutmayın:
grandi musicisti, grandi case, vb
Ayrıca ismin ardından grande geldiğinde, her zaman tam biçim kullanılır: quel film è grande, la casa è grande, vb.
13-) Sıfat santo (aziz), bir isim öncesinde kullanıldığında farklı formlara sahipdir:
santo yalnızca eril
isimlerden önce s + sessiz harf ile başlayan kelimelerde kullanılır;
san, eril adlardan
önce (s harfi haricinde + sessiz harf) bir sessiz harf ile başlayan kelimelerde
kullanılır;
sant ‘, bir sesli
harfle başlayan eril veya dişil isimlerden önce kullanılır;
santa bir sessiz harf ile başlayan dişil isimlerde kullanılır:
| maschile | |
| Santo Stefano | Aziz Stephen |
| San Francesco | Aziz Francis |
| San Pietro | Aziz Peter |
| Sant’Antonio | Aziz Anthony |
| femminile | |
| Sant’Anna | Azize Anne |
| Santa Caterina | Azize Catherine |
santo ‘kutsal’ veya ‘kutsanmış’ anlamına geldiğinde düzenli olduğunu unutmayın: il santo padre (kutsal baba), una santa donna (kutsal bir kadın).
İyelik sıfatlar ve
zamirler
14.-) İyelik sıfatların biçimleri (‘benim’, ‘sizin’ vb.) Aşağıdaki gibidir:
| masculine singular | feminine singular | masculine plural | feminine plural | |
| mio | mia | miei* | mie | benim |
| tuo | tua | tuoi* | tue | senin |
| suo | sua | suoi* | sue | onun / onun / onun |
| nostro | nostra | nostri | nostre | bizim |
| vostro | vostra | vostri | vostre | senin |
| loro** | loro** | loro** | loro** | onların |
* Eril çoğul formların miei, tuoi ve suoi’nin
düzensiz olduğunu unutmayın.
** loro‘nun değişmez olduğunu ve değişmediğini unutmayın.
İyelik sıfatlar, değinilen isim yerine her zaman kullanılır. İngilizce’den farklı olarak, her zaman artikelin önüne gelirler ve sahibiyle değil, sahip oldukları nesneyle uygun olmalıdır:
| la mia lettera [fs] |
mektubum
|
| i tuoi libri [mp] |
kitapların
|
| Livia e il suo amico [ms] | Livia ve onun (erkek) arkadaşı |
| Ettore e la sua amica [fs] | Ettore ve onun (kadın) arkadaşı |
| Luisa e i suoi fratelli [mp] | Luisa ve erkek kardeşleri |
| Carlo e le sue sorelle [fp] | Carlo ve kız kardeşleri |
| la nostra scuola [fs] |
okulumuz
|
| le vostre idee [fp] | senin fikirlerin |
| i loro genitori [mp] |
ebeveyinleri
|
| la loro stanza [fs] | onların odası |
15.-) Tekil durumlarda aile ilişkisini ifade eden bir isimle birlikte, mio, tuo, suo, nostro ve vostro (loro değil) kullanılırsa (fratello (örn., Kardeşi), sorella (kız kardeşi), padre (baba), madre (anne) ) belirli artikel in önünde yer almaz:
| mio padre | babam |
| tua madre | senin annen |
| tuo fratello | erkek kardeşin |
| sua zia | teyze |
| i tuoi fratelli [pl.] | erkek kardeşlerin |
| le sue zie [pl.] | teyze yapmış |
| il loro padre | onların babası |
16.-) İyelik zamirlerin biçimleri (‘benim’, ‘senin’ vb.), Iyelik sıfatlarınınkiyle aynıdır ve her zaman önce belirli artikel vardır:
| masculine singular | feminine singular | masculine plural | feminine plural | |
| il mio | la mia | i miei | le mie | benimki |
| il tuo | la tua | i tuoi | le tue | seninki |
| il suo | la sua | i suoi | le sue | onun / onun / onun |
| il nostro | la nostra | i nostri | le nostre | bizimki |
| il vostro | la vostra | i vostri | le vostre | seninki |
| il loro | la loro | i loro | le loro | onlarınki |
| La tua casa è grande, ma la loro è piccola. |
| Eviniz büyük, ama onlarınki çok küçük. |
| I tuoi CD sono qui, i nostri sono lì. |
| CD’leriniz burada, bizimkiler orada. |
17.-) Bildiğiniz gibi, İtalyanca’da insanlara resmi olarak hitap etmek için kullanılan bir form vardır. İnsanlara resmi biçimde hitap etme biçiminde, kullanılan iyelik sıfatları ve zamirleri tekil için Suo ve çoğul için Vostro dur. İnsanları ifade etme biçimsel yönteminde, kullanılan iyelik sıfatları ve zamirleri, tekil için Suo ve çoğul için Vostro (ya da daha yüksek bir formalite derecesi gerekiyorsa Loro‘dur) kullanılır.
Adjectives
| La Sua auto è pronta, Signora Ferrero. |
| Arabanız hazır, Bayan Ferrero. |
| Ecco i Suoi libri, Signore. |
| İşte kitaplarınız efendim. |
| Signori Bianco, la Vostra stanza è pronta. |
| Signori Bianco, la Loro stanza è pronta. |
| Bay ve Bayan Bianco, odanız hazır. |
Pronouns
| La loro auto è in strada, ma la Sua è in garage, Signora. |
| Arabaları sokakta, ama sizinki garajda, Bayan. |
| Professore, questi libri sono i Suoi. |
| Bu kitaplar sizinkilerdir, Profesör. |
| Questa stanza è la Vostra, Signori Bianco. |
| Bu oda sizindir, Bay ve Bayan Bianco. |
| Questa stanza è la Loro, Signori Bianco. |
| Bu oda sizindir, Bay ve Bayan Bianco. |
İşaret zamirleri
18.-) Questo ve quello da işaret zamirleri olarak kullanılır (bu (bir), (bir), bunlar (birileri), bunlar (birileri)). Fakat, quello gösterici bir zamir olarak kullanıldığında, bitişleri belirli artikel ile modellenmemiştir (paragraf 10), ancak questo (quello [ms], quella [fs], quelli [mp] , quelle [fp]) ile aynıdır:
| Questa è la tua stanza e quella è la mia. |
| Burası benim odam ve o da senin. |
| Questi sono gli esercizi. |
| Bunlar egzersizler. |
| Quello è l nuovo computer. |
| İşte yeni bilgisayar. |
| Quelle sono le Alpi. |
| Bunlar Alpler. |
| Questi biscotti sono buoni, ma preferisco quelli. |
| Bu bisküviler güzel ama ben bunları tercih ediyorum. |