01 İsimlerin Cinsiyeti ve Sayıları
Cinsiyet: eril ve dişil
1.-) Tüm İtalyanca isimler eril veya dişildir. Çoğu isim, tekil olarak -o, -a veya -e ile biter.
2.-) -o ile biten isimler genellikle erildir:
| Masculine | |
| l’uomo | adam |
| il fratello | erkek kardeş |
| il pomeriggio | öğleden sonra |
3.-) -a ile biten isimler genellikler dişildir.
| Feminine | |
| la donna | kadın |
| la sorella | kız kardeş |
| la sera | akşam |
| la bicicletta | bisiklet |
4.-) a-) -e ile biten isimler hem eril hemde dişil olabilir.
| Masculine | |
| il padre | baba |
| il ristorante | restoran |
| il sale | tuz |
| il cognome | soyad |
| Feminine | |
| la madre | anne |
| la notte | gece |
| la luce | ışık |
| la chiave | anahtar |
4.-) b-) -sione ve -zione ile biten isimler dişildir.
| Feminine | |
| la televisione | televizyon |
| la pensione | pansiyon |
| la produzione | ürün |
| la stazione | istasyon |
4.-) c-) Bazen, -e ile biten bir ismin cinsiyeti, ifade ettiği kişinin cinsiyete göre belirlenebilir: bir erkeğe göre eril, bir kadını ifade ederken dişildir.
| Masculine | Feminine | ||
| il cantante | şarkıcı | la cantante | şarkıcı |
| il cliente | müşteri | la cliente | müşteri |
| il parente | akraba | la parente | akraba |
| l’inglese | İngiliz adam | l’inglese | İngiliz kadın |
5.-) -a ile biten ve kişilere atıfta bulunan bazı isimler bir erkeğe atıfta bulunduğu zaman eril, bir kadına atıfta bulunulduğunda dişidir.
| Masculine | Feminine | ||
| il collega | meslektaş | la collega | meslektaş |
| il batterista | baterist | la batterista | baterist |
| il pianista | piyanist | la pianista | piyanist |
| l’atleta | atlet | l’atleta | atlet |
Bazı istisnalar vardır: Örneğin : la persona ve la guida her zaman dişildir. Bir erkeği belirttikleri zaman bile dişildir. Bir erkeği belirttikleri zaman il poeta (şair) eril, la poetessa dişildir.
6.-) -a ile biten bazı isimler eril ve –o ile biten bazı isimler dişildir.
| Masculine | |
| il cinema | sinema |
| il papà | baba |
| il problema | problem |
| Feminine | |
| l’auto | araba |
| la foto | fotoğraf |
| la mano | el |
Bu türdeki bazı isimler kısaltmalar olup kelimenin tamamının cinsiyetini korumaktadır: cinema, cinematografo [m] yerine geçmektedir, auto için automobile [f], foto için fotografia [f].
Bu gibi durumlarda, cinsiyeti belirlemek için herhangi bir kural yoktur, bunlar öğrenilmeli veya bir sözlükte kontrol edilmelidir.
7.-) Bazı isimler –i harfi ile biter. Bunlar çoğunlukla dişildir ama bazı istisnalar vardır.
| Feminine | |
| l’analisi | analiz |
| l’ipotesi | hipotez |
| la crisi | kriz |
İki istisna l’alibi (mazeret) ve lo sci (kayak) erildir.
8.-) Yabancı isimler kadınlara atıfta bulunmadıkça genellikle erildir.
| Masculine | |
| il bar | bar |
| il camion | kamyon |
| il rock | rock (müzik) |
| l’hostess | hostes |
9.-) Bazen, yabancı bir ismin cinsiyeti, ilgili İtalyan kelimesi için olanla aynıdır:
la new wave dişildir, çünkü onda (dalga) dişidir.
la mail (e-mail mesajı) dişildir, çünkü posta (mail) dişidir.
10.-) Aşağıdaki kurallar ismin cinsiyetini belirlemede yardımcı olabilir:
• Yılın tüm ayları ve haftanın günleri dişil olan domenica (Pazar) dışında erildir.
• Tüm lisan isimleri erildir.
• Il Cairo [m] haricinde tüm kasabaların ve şehirlerin isimleri dişidir.
• -a ile biten ülke isimleri normalde dişildir ve diğer harfle ile biten ülke isimleri erildir.
| Feminine | |
| la Francia | Fransa |
| la Spagna | İspanya |
| Masculine | |
| il Belgio | Belçika |
| il Paraguay | Paraguay |
Sayı: tekil ve çoğul
11.-) -o ile biten eril isimlerin ve -e ile biten tüm isimler çoğul olarak -i ile biter:
| Singular | Plural | ||
| il treno [m] | tren | i treni | trenler |
| il nome [m] | ad / isim | i nomi | adlar / isimler |
| la notte [f] | gece | le notti | gece |
| la stazione [f] | istasyon | le stazioni | istasyonlar |
| la pensione [f] | emeklilik | le pensioni | emekliler |
| il/la parente [m/f] | akraba | i/le parenti | akrabalar |
| la moglie [f] | (kadın) eş | le mogli* | (kadın) eşler |
-ie ile biten isimler çoğul olarak yalnızca bir tane -i’ye sahiptir.
12.-) -io ile biten isimler çoğul olarak yalnızca bir tane i’ye sahiptir. Fakat -i vurgulandığında (-io), çoğulda iki tane (–ii) ‘ye sahiptir.
| Singular | Plural | ||
| il bacio [m] | öpücük | i baci | öpücükler |
| il desiderio [m] | dilek | i desideri | dilek |
| l’inizio [m] | başlangıç | gli inizi | başlangıçlar |
| lo zio [m] | amca, dayı | gli zii | amcalar, dayılar |
| il mormorio [m] | hırıltı | i mormorii | hırıltılar |
13.-) -a ile biten dişil isimler çoğul olarak bir tane -e’ye sahiptir.
| Singular | Plural | ||
| la sorella [f] | kız kardeş | le sorelle | kız kardeşler |
| la lettera [f] | mektup | le lettere | harfler |
| la sera [f] | akşam | le sere | akşamlar |
14.-) -a ile biten eril isimler çoğul olarak bir tane -i’ye sahiptir.
| Singular | Plural | ||
| il problema [m] | sorun | i problemi | sorunlar |
| il sistema [m] | sistem | i sistemi | sistemler |
15.-) -a ile biten bir isim bir kişiyi belirttiğinde, çoğulluğu eril veya dişil olup olmadığına bağlıdır. Eğer bir erkeğe atıfta bulunulursa, çoğul -i ile sona erer; Eğer bir dişi söz ediyorsa, çoğul -e biter:
| Singular | Plural | ||
| il pianista [m] | (erkek) piyanist | i pianisti [m] | (erkek) piyanistler |
| la pianista [f] | (kadın) piyanist | le pianiste [f] | (kadın) piyanistler |
| il collega [m] | (erkek) meslektaş | i colleghi* [m] | (erkek) meslektaşlar |
| la collega [f] | (kadın) meslektaş | le colleghe* [f] | (kadın) meslektaşlar |
*Bu sonlardaki -h açıklaması için aşağıdaki paragraf 20’ye bakınız.
16.-) -i ile biten isimler çoğul olarak değişmez:
| Singular | Plural | ||
| l’analisi [f] | analiz | le analisi | analizler |
| la crisi [f] | kriz | le crisi | krizler |
17.-) Yabancı isimler ve son sesli üzerinde vurgulanan isimler çoğul olarak değişmez:
| Singular | Plural | ||
| il bar [m] | bar | i bar | barlar |
| lo sport [m] | spor | gli sport | sporlar |
| la città [f] | şehir | le città | şehirler |
| la virtù [f] | meziyet | le virtù | meziyetler |
18.-) Çoğunda birkaç isim düzensizdir. Örneğin. la mano [f] (el) çoğul le mani olur, l’uomo [m] (erkek) çoğul olarak gli uomini olur. Kısaltmalar oldukları için çoğul değişmeyen bazı isimler aşağıda belirtilmiştir (yukarıdaki paragraf 6’ya bakınız):
| Singular | Plural | ||
| l’auto [f] | araba | le auto | arabalar |
| la radio [f] | radyo | le radio | radyolar |
| la moto [f] | motosiklet | le moto | motosiklet |
| la foto [f] | Fotoğraf | le foto | fotoğraflar |
| il cinema [m] | sinema | i cinema | sinemalar |
Bazı isimler tekil olarak eril iken, çoğul olarak dişildir. İşte birkaç:
| Singular | Plural | ||
| il dito [m] | parmak | le dita [f] | parmaklar |
| il centinaio [m] | yüz | le centinaia [f] | yüzler |
| il migliaio [m] | bin | le migliaia [f] | binler |
| il miglio [m] | mil | le miglia [f] | miller |
| il paio [m] | çift | le paia [f] | çiftler |
| l’uovo [m] | yumurta | le uova [f] | yumurtalar |
19.-) Cinsiyete önemli olmadığında, İtalyanca’da, bir isimin eril biçimi de kullanılır. Bu nedenle, çoğul içindeki bir isim, üç farklı grubun herhangi birini belirleyebilir:
gli amici
Ya (‘Arkadaşlarınız (Luigi ve Giovanni) geldi.) belli bir erkek arkadaş grubu geldi.’
Ya da [Arkadaşlarınız (Luigi ve Anna) geldi.] belirli karışık bir grup erkek ve dişi arkadaş geldi. ‘
Ya da genelde arkadaşlar [erkek ve kadın olsun, ‘Herkes arkadaşa ihtiyaç duyuyor’ gibi.
gli insegnanti
Ya belirli bir grup erkek öğretmen grubu.
Veya belirli bir karışık erkek ve kadın öğretmen grubu
Veya genel olarak öğretmenlerden bahsederken [cinsiyete bakılmaksızın]
i colleghi
Ya belirli bir erkek meslektaş grubu.
Veya belirli karışık bir grup erkek ve kadın meslektaşlar grubu.
Veya genel olarak meslektaşlar [cinsiyete bakılmaksızın]
Yazım
Bazı çoğul kelimeleri yazarken dikkatli olmalısınız.
20.-) -ca veya -ga ile biten isimler her zaman c ve g‘nin sert sesini çoğul olarak tutmak için h (-che veya -ghe) ekler. Paragraf 15’de il / la collega örneğini gördük. İşte biraz daha:
| Singular | Plural | ||
| l’amica[f] | kadın arkadaş | le amiche | kadın arkadaşlar |
| la tasca [f] | cep | le tasche | cepler |
| la riga [f] | çizgi, cetvel | le righe | çizgiler, cetveller |
21.-) -co ve -go ile biten isimler normalde h (-chi veya -ghi) değerini ekler ve sert sesi korurlar, ancak bazı isimler c ve g sesini çoğul olarak değiştirir (-ci veya -gi). Bir sözlüğü kontrol etmek her zaman en iyisidir:
| Singular | Plural | ||
| il bosco [m] | ahşap | i boschi | orman |
| il gioco [m] | oyun | i giochi | oyunlar |
| il parco [m] | park | i parchi | parklar |
| il lago [m] | göl | i laghi | göller |
| l’amico[m] | erkek arkadaş | gli amici | erkek arkadaşlar |
| il medico [m] | doktor | i medici | doktorlar |
| il biologo [m] | biyolog | i biologi | biyologlar |
22.-) –cia veya -gia ile biten isimler, i vurgulandığında veya c veya g den önce bir ünlü harf geldiğinde i yi çoğul (-cie veya -gie) olarak tutun.
Ancak eğer -cia veya –gia dan önce bir ünsüz gelirse, -i çoğulda kaybolur:
| Singular | Plural | ||
| la farmacia [f] | eczane | le farmacie | eczaneler |
| la bugia [f] | yalan | le bugie | yalanlar |
| la camicia [f] | gömlek / bluz | le camicie | gömlek / bluz |
| la ciliegia [f] | kiraz | le ciliegie | kirazlar |
| l’arancia[f] | portakal | le arance | portakallar |
| la doccia [f] | duş | le docce | duşlar |
| la spiaggia [f] | plaj | le spiagge | plajlar |